γεννώ

(AM γεννῶ, -άω)

1. φέρνω στη ζωή, κάνω παιδιά

2. δημιουργώ, προκαλώ (α. «το γὰρ πολὺ τῆς θλίψεως γεννᾱ παραφροσύνην», Διγ.

β. «λήθη τῶν ἰδίων κακῶν θρασύτητα γεννᾷ», Δημόκρ.)

μσν.- νεοελλ.

φρ. «άνθρωπος γεννημένος» — κανείς

νεοελλ.

1. (για ζώα, πτηνά κ.λπ.) κάνω αβγά

2. γεννιέμαι

έχω εκ φύσεως μια ιδιότητα ή ένα χάρισμα («εγώ γεννήθηκα φτωχός», «ο ποιητής γεννιέται, δεν γίνεται»)

3. φρ. α) «γεννάει κι ο πετεινός του» — για τον πολύ τυχερό

β) «κάθεται κι αβγά γεννά» — για όποιον κερδίζει χωρίς να κοπιάζει

γ) «όπως τον γέννησε η μάννα του» — ολόγυμνος

αρχ.

1. γεννώμαι

παράγω, δημιουργώ

2. φρ. α) οι γεννήσαντες

οι γονείς β) το γεννώμενον

το τέκνον, το παιδί.

[ΕΤΥΜΟΛ. Τα γέννα, γεννώ αποτελούν λέξεις αβέβαιης ετυμολ. Υποστηρίχθηκε ότι το γέννα αποτελεί μεταρρηματικό παράγωγο τού γεννώ, ενώ ο ίδιος ο σχηματισμός τού γεννώ παραμένει αμφισβητήσιμος. Πρόκειται πιθ. για ρήμα με ρίζα γεν- (πρβλ. γένος) + επίθημα -νά- (πρβλ. δάμνημι, δαμνάω). Κατ' άλλους, η ομάδα σχετίζεται με το γενεά, με εκφραστικό αναδιπλασιασμό αναλογικά προς το γενναίος*. Σύμφωνα εξάλλου με νεώτερη άποψη, γεννάω < γέννα < γενναίος. Αξιοσημείωτο είναι ότι στους μεταγενέστερους χρόνους επήλθε σύγχυση μεταξύ τών τύπων με ένα και με δύο -ν-, πρβλ. γέννημα- γένημα, εγεν(ν)ήθην, γεν(ν)ητός, γεν(ν)ητικός.

ΠΑΡ. γέννηση (-ις)

αρχ.-μσν.

γεννητής, γεννητός, γεννήτωρ

νεοελλ.

γεννησιμιός.

ΣΥΝΘ. αναγεννώ, απογεννώ, πρωτογενώ

αρχ.

αντιγεννώ, εγγεννώ, εκγεννώ, επιγεννώ, μεταγεννώ, προγεννώ, συγγεννώ

νεοελλ.

αβγογεννώ, αγουρογεννώ, γεννοβολώ, γεννοβόλι, κακογεννώ, καλογεννώ, μικρογεννώ, ξαναγεννώ, ξεγεννάω, ξενογεννώ, παιδογεννώ].